Trong bài thơ của Lý Bạch “Tiễn Mạnh Hạo Nhiên…”, “Sách Giáo viên Ngữ Văn 10” chỉ nói qua : “Mạnh Hạo Nhiên là người bạn văn chương “vong niên” ( Mạnh Hạo Nhiên hơn Lý Bạch 12 tuổi) của Lý Bạch”. Cũng sách này lưu ý : “Mạnh Hạo Nhiên cùng phái thơ sơn thủy với Vương Duy”. Vậy nên, cũng cần thiết hiểu biết chút ít về nhà thơ này.
Mạnh Hạo Nhiên (689- 740) có cuộc đời tương đối bình dị, thi Tiến sỹ không đỗ, lúc hơn bốn mươi tuổi có đến Trường An mưu cầu công danh , nhưng không đạt; một lần du lịch phương Bắc, du ngoạn ở Ngô, Việt, Tương, Mân. Hầu hết ông ẩn cư tại Lộc Môn (Tương Dương, Hồ Bắc). Thơ Mạnh Hạo Nhiên còn hơn hai trăm sáu mươi bài, phần lớn là thơ ngũ ngôn. Nội dung thơ phản ánh cuộc sống ẩn dật hoặc cảnh trên đường du lịch. Ông là nhà thơ Đường đầu tiên làm thơ sơn thủy, kế tục Tạ Linh Vận (385-433, đời Tấn), và người tiếp nối là Vương Duy.
Lý Bạch không chỉ có bài “Tống Mạnh Hạo Nhiên chi Quảng Lăng”, còn có thơ “Tặng Mạnh Hạo Nhiên”:
Phiên âm
“Ngô ái Mạnh phu tử
Phong lưu thiên hạ văn
Hồng nhan khí hiên miện
Bạch thủ ngọa tùng vân
Túy nguyệt tân trung thánh
Mê hoa bất sự quân
Cao sơn an khả ngưỡng
Đồ thử ấp thanh phân”
Dịch thơ
“Ta mến mạnh phu tử
Phong lưu dậy tiếng đồn
Tuổi xanh vứt mũ miện
Đầu bạc ngủ mây cồn
Dưới nguyệt ngửa nghiêng chén
Say hoa , vua chẳng gần
Non cao không thể ngắm
Chỉ đón nhận hương thầm”
Có thể thấy Lý Bạch ngưỡng mộ Mạnh Hạo Nhiên như thế nào. Nhưng thực ra, Mạnh Hạo Nhiên cũng muốn ra làm quan, nhưng không được trọng dụng ông mới lui về ở ẩn, đi tìm vui thú chốn nước non. Bài “Quy Chung Nam Sơn” của Ông tỏ rõ nỗi niềm ấy:
Phiên âm
Bắc khuyết hưu thư hướng
Nam sơn quy tệ lư
Bất tài minh chủ khí
Đa bệnh cố nhân sơ
Bạch phát thôi niên lão
Thanh dương bức tuế trừ
Vĩnh hoài sầu bất mị
Tùng nguyệt dạ song hư
Dịch thơ
Cửa Bắc đừng dâng giấy
Non Nam hãy lại nhà
Kém tài, vua chúa bỏ
Hay ốm, bạn bè xa
Tóc bạc đưa già đến
Ngày xanh dục tết qua
Bâng khuâng nằm chẳng ngủ
Cửa ngỏ bóng trăng tà
(Ngô Tất Tố dịch)
Dù tả cảnh nhưng Mạnh Hạo Nhiên vấn chất chứa nỗi buồn sầu nhân thế, ly hương, xa cách bạn bè:
“Đương lộ thùy tương giả
Tri âm thế sở hi
Chỉ ưng thủ tịch mịch
Hoàn yểm cố nhân phi”
(Người đang trên đường ai che chở
Trên đời bạn tri âm thật hiếm
Đành im lặng cho ngày qua
Về vườn cũ, cài chặt cửa sài)
Bài “Lưu biệt Vương Duy”
Có thể những hình ảnh thơ của Ông gợi cho Lý Bạch viết trong bài đưa tiễn chăng?
“Cô phàm thiên tế khan”
“Bích hải tịch man man”
(Một cánh buồm đơn độc ở góc trời”
“Mặt biển êm đềm, đêm dài dằng dặc”)
Bài “Tảo hàn hữu hoài”( Sớm lạnh trạnh nhớ)
Mạnh Hạo Nhiên hơn Lý Bạch, Vương Duy hơn 10 tuổi, lại mất trước 20 năm. Thơ ông là bước phát triển của thơ ca thời “Sơ Đường” sang “Thịnh Đường”. Hiếm có một nhà thơ “áo vải” từ trẻ tới già như ông ở thời Đường.