Thực hiện kế hoạch chuyên môn của trường THPT chuyên Sơn Tây; sự nhất trí của ban giám hiệu nhà trường, sáng ngày 26/4/2025, tại trường THPT chuyên Sơn Tây diễn ra hội thảo chuyên đề “Bồi dưỡng giao viên môn Ngữ văn nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy, ôn luyện học sinh giỏi”. Chuyên đề có sự góp mặt của PGS.TS Bùi Minh Đức, PGS.TS Lê Trà My, đồng chí Trần Đăng Nghĩa, Phó trưởng phòng GDTrH, Sở GDĐT Hà Nội, đồng chí Phạm Thị Huyền, Phó Hiệu trưởng phụ trách nhà trường và giáo viên bộ môn Ngữ văn của trường THPT chuyên Sơn Tây. Hội thảo đã tập trung trao đổi về các vấn đề chuyên môn, đặc biệt là đổi mới phương pháp trong công tác giảng dạy học sinh giỏi cho giáo viên.
Đại biểu dự Hội nghị cùng các giáo viên tổ bộ môn Ngữ văn – Mĩ thuật
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục toàn diện, việc nâng cao chất lượng dạy học, đặc biệt là công tác phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi ngày càng đóng vai trò quan trọng. Đặc biệt, trường THPT chuyên Sơn Tây vừa có quyết định trở thành trường chuyên, nâng tổng số trường chuyên của thành phố Hà Nội là 4 trường. Từ thực tiễn đó, chuyên đề bồi dưỡng giáo viên môn Ngữ văn được tổ chức nhằm tạo điều kiện để giáo viên được cập nhật những tri thức chuyên sâu, tiếp cận các phương pháp giảng dạy và ôn luyện mới, phù hợp với yêu cầu của thời đại.
Đến với chuyên đề, các giáo viên không chỉ củng cố năng lực chuyên môn mà còn nâng cao kỹ năng sư phạm, phát triển tư duy sáng tạo trong giảng dạy và ôn luyện. Đây cũng là cơ hội để các thầy cô trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, nhằm tìm ra những giải pháp tối ưu trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi, góp phần nâng cao chất lượng của đội tuyển học sinh giỏi, xây dựng môi trường học tập chất lượng, năng động và hiệu quả.
Tại hội thảo các giáo viên đã được nghe các PGS trao đổi về công tác nâng cao chất lượng giảng dạy, ôn luyện học sinh giỏi cấp THPT. Theo PGS.TS Lê Trà My, giảng viên cao cấp khoa Ngữ văn – trường ĐH Sư phạm Hà Nội 2, những vấn đề được đặt ra đối với công tác giảng dạy, bồi dưỡng cho học sinh giỏi mang tính cấp thiết như: quan niệm về học sinh giỏi, thực tiễn của việc dạy và học, vai trò của trường chuyên, sự áp lực và thăng hoa cùng các giải pháp đồng bộ cần được chú trọng. PGS cũng nhấn mạnh đây là những vấn đề để các giáo viên có thể định hướng tốt trong công tác chuyên môn.
Bên cạnh đó, PGS.TS còn đưa ra một nhận định sâu sắc và giàu sức truyền tải nhằm đề cao vai trò của giáo viên và khẳng định mối liên hệ mật thiết giữa công tác giảng dạy với tinh thần, trí tuệ của học sinh đó là “Một đứa trẻ, một giáo viên, quyển sách và một cái bút có thể thay đổi cả thế giới”.
Trong thực tế, việc học của học sinh giỏi là một quá trình diễn ra liên tục và không ngừng nghỉ, được tổ chức trong không gian trường lớp, trên internet hoặc qua những chuyến đi trải nghiệm thực tế. Trước nền tảng tri thức thâm sâu, học sinh luôn cần phải học hỏi từ những người thầy của mình, họ có thể là giáo viên trực tiếp truyền tải kiến thức ở trường lớp hoặc trên nền tảng mạng xã hội, là chuyên gia, bạn bè, học sinh giỏi các khóa trước hay thậm chí là AI… Không chỉ vậy, học sinh giỏi cũng có thể tham khảo thêm bài học từ nhiều nguồn tài liệu đa dạng khác nhau nhưng phải thông qua sự chắt lọc cẩn thận để tránh khỏi việc tiếp cận những thông tin chưa chính xác.
Không những vậy, để nâng cao chất lượng của đội tuyển còn phải kể đến vai trò của trường chuyên đối với việc học tập và trau dồi tri thức, đạo đức của mỗi học sinh. Đây là môi trường không chỉ dành cho những học sinh có kết quả xuất sắc trong học tập mà còn là nơi nuôi dưỡng phát triển và tạo nhân tài đáp ứng nhu cầu của đất nước. Môi trường ấy biến những đứa trẻ thành người mà chúng mong muốn đồng thời cũng cung cấp chương trình, hoạt động, dịch vụ, để phát triển tài năng cho học sinh. Trong hội thảo PGS cũng đặt ra một câu hỏi rằng: “Chương trình GDPT mới có làm thay đổi cách dạy và cách học của trường chuyên” khi ngữ liệu trở nên rộng mở, tri thức ngữ văn được chia rõ từ nền tảng tới nâng cao, kết nối với đời sống nhiều hơn, đa dạng linh hoạt từ bài học SGK, các chuyên đề phổ thông tới chuyên sâu cùng các dự án học tập và nghiên cứu khoa học.
Trong khi chia sẻ, PGS đặc biệt nhấn mạnh đến những vấn đề lí luận văn học hiện đại như: Khái niệm về một bài văn hay thông qua tiêu chí nhận định của thầy cô và những tâm sự, góc nhìn từ học trò. Bài văn ấy cần phải mang một tư duy đột phá, dẫn chứng mới mẻ, độc đáo, phù hợp, kết hợp nhuần nhuyễn giữa vốn sống và trải nghiệm cá nhân, có tính suy tư, chất vấn, phản biện.
Các đại biểu và các thầy cô tham dự Hội thảo
Trong quá trình giang dạy, giáo viên cần phải định hướng cho học sinh bài học dựa trên các vấn đề học thuật lẫn đời sống được đề cập trong SGK, nâng cao vốn hiểu biết của họ thông qua việc khuyến khích đọc các tác phẩm hoàn chỉnh, các tri thức văn hóa, nghệ thuật, các nghiên cứu, phê bình. Ngoài ra học sinh cũng nên được hướng dẫn cách để có một tư duy logic, khai thác vấn đề một cách có chiều sâu, dưới nhiều góc độ và cách để triển khai một văn bản giàu ý tưởng mới, sáng tạo, lập luận chặt chẽ, diễn đạt sang rõ, thuyết phục. Đặc biệt mỗi học sinh cần biết chia nhỏ các vấn đề chuyên, chỉ ra mối quan hệ văn học và đời sống đương đại dựa trên nhiều khía cạnh như chủ để, khuynh hướng, loại hình, ... để dễ dàng tiếp cận với văn bản. Không dừng lại ở đó, mỗi học sinh giỏi cũng nên học cách định danh chuyên đề qua những con đường tiếp cận tác phẩm văn học đa dạng, biết vận dụng lý thuyết văn học vào đọc và viết văn như: phê bình chấn thương, phê bình hậu thực dân…
Ở phần sau của Hội thảo, PGS. TS Bùi Minh Đức cũng trình bày và trao đổi về một số vấn đề trong xu hướng thi học sinh giỏi Ngữ văn hiện nay. Khác với trước đây, trọng tâm không còn đơn thuần là ghi nhớ kiến thức, phân tích mẫu, mà chuyển mạnh sang đánh giá năng lực thực sự của học sinh: năng lực văn học, ngăng lựuc ngôn ngữ, năng lực sáng tạo, hay năng lựuc phản biện. PGS.TS đã chỉ ra các tiêu chí đánh giá bài thi học sinh giỏi Ngữ văn cũng yêu cầu sự sáng tạo, khả năng vận dụng kiến thức sâu rộng, lập luận chặt chẽ, diễn đạt giàu hình ảnh và cảm xúc. Tiếp đó, PGS.TS cũng đã nhấn mạnh về kĩ năng làm bài thi, chẳng hạn như kĩ năng cảm thụ văn học, kĩ năng viết bài nghị luận văn học, viết bài nghị luận xã hội, đồng thời cũng chỉ ra các yêu cầu cần thiết cho một bài cảm thục văn học và đưa ra ví dụ về các đề bài. Về cách thức tự bồi dưỡng học sinh giỏi, PGS.TS thống nhất cho rằng cần phải thực hiện đánh giá đúng năng lực của học sinh để có kế hoạch rèn luyện, chỉ ra các chuyên đề về văn học của từng thể loại, cách học khi tự học có hướng dẫn, đưa ra các kiến thức về nhiều lĩnh vực và nội dung bồi dưỡng kĩ năng.
Theo PGS.TS, thầy cô trong quá trình ôn luyện cho học sinh giỏi cần hệ thống hóa kiến thức, làm rõ trọng tâm, hệ thống hóa lại toàn bộ lượng kiến thức đã học. Nếu học sinh tiếp thu một lượng lớn kiến thức mà không được hướng dẫn thì dễ bị rơi vào tình trạng rối bời giữa các phần kiến thức. Việc các thầy cô hỗ trợ học sinh nhóm các đơn vị kiến thức có liên quan sẽ giúp xây dựng một lộ trình dễ nhớ cho học sinh. Không chỉ vậy, việc giảng dạy bởi các giáo viên kinh nghiệm còn giúp chỉ ra đâu là kiến thức trọng tâm cần ôn, giúp học sinh tiết kiệm thời gian ôn luyện và ôn hiệu quả hơn.
Mặt khác, giáo viên cần sửa các lỗi sai và rèn luyện tư duy cho các con, trong suốt quá tình giảng dạy, thầy cô hướng dẫn chi tiết các đọc hiểu đề thi, cách triển khai bài sao cho khoa học, giúp cho học sinh biết giải quyết vấn đề khi gặp đề khó. Một phần nữa là sửa sai. Giáo viên sẽ chỉa ra cho học sinh các lỗi thường gặp, những sai sót nhỏ cho tới lớn, qua đó giúp học sinh không lặp lại lỗi cũ, nâng cao sự chắc chắn khi đã nhận diện được lỗi sai.
Đặc biệt, PGS.TS cũng đã đưa ra mô hình về việc xây dựng các chuyên đề chuyên sâu theo chương trình giáo dục tổng thể 2018. Trước những chia sẻ của các PGS.TS các giáo viên cũng đã có rất nhiều băn khoăn và mong muốn nhận được sự phản hồi chi tiết và tích cực nhằm đổi mới và cải thiện chương trình giảng dạy bồi dưỡng ôn luyện học sinh giỏi.
Hội thảo khép lại bằng những chia sẻ, giải đáp những băn khoăn, lo lắng của các thầy cô trong quá trình đứng lớp, phụ trách đội tuyển. Những giải đáp ấy là nguồn động viên tích cực, giúp giáo viên có thêm động lực, yên tâm khi theo đuổi hành trình của sự nghiệp trồng người.
Chuyên đề mang ý nghĩa sâu sắc trong việc khẳng định vai trò then chốt của đội ngũ giáo viên. Đồng thời cũng thể hiện sự quan tâm, đầu tư của nhà trường đối với công tác phát triển nhân tài, góp phần tạo nên những thế hệ học sinh giàu tri thức, bản lĩnh và khát vọng vươn xa. Với giáo viên trực tiếp giảng dạy, hội thảo có ý nghĩa quan trọng, đem lại động lực và nguồn cảm hứng từ quá trình trực tiếp tham gia bồi dưỡng học sinh, đến những hành trình hình thành cho giáo viên thói quen về việc trau đồi kiến thức đều đặn. Sự cố gắng của giáo viên được đền đáp bằng những giải thưởng mà học sinh đạt được sẽ đem lại động lực to lớn, thúc đẩy các thầy cô gắn bó với nghề và tiếp tục cống hiến. hơn nữa.
Khi trực tiếp bồi dưỡng học sinh giỏi, các giáo viên không chỉ cung cấp kiến thức sách giáo khoa mà còn phải không ngừng dành thời gian cập nhật kiến thức, nghiên cứu sâu hơn các kiến thức mới ngoài sách giáo khoa và cập nhật các dạng đề thi mới, học các phương pháp giảng dạy sáng tạo. Do đó, đây là cơ hội để giáo viên nâng cao được kỹ năng chuyên sâu, khả năng dạy học linh hoạt hơn cũng như tổ chức dạy học hiệu quả hơn.
Đồng chí Phạm Thị Huyền, Phó Hiệu trưởng phụ trách nhà trường phát biểu tại hội thảo
Trước những hướng dẫn và chia sẻ hữu ích từ các PGS.TS, giáo viên Ngữ văn của nhà trường đã được nâng cao thêm trình độ chuyên môn, được tiếp cận với nhiều phương pháp giảng dạy chất lượng mới nhằm xây dựng một đội ngũ học sinh giỏi với những người đào tạo tâm huyết. Việc bồi dưỡng học sinh giỏi không chỉ hướng đến thành tích mà còn phát triển tư duy, năng lực và phẩm chất toàn diện cho học sinh. Muốn nâng cao chất lượng ôn thi, cần đổi mới phương pháp dạy học, xây dựng chương trình bồi dưỡng linh hoạt, chuyên sâu và phát huy vai trò chủ động của học sinh. Với sự đồng hành tâm huyết của giáo viên và nhà trường, công tác bồi dưỡng học sinh giỏi sẽ ngày càng đạt hiệu quả cao, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục hiện nay.