Con đường nhỏ ngoằn ngoèo đâm xuyên vào cánh đồng, mở ra một màn mưa như tấm áo voan huyền ảo. Chiều rớt xuống theo từng hạt mưa bồng bềnh đọng trên những sợi lông tơ của chú nghé con. Nghé ọ…chú nghé con giật mình cong đuôi phóng vút đi, những sợi lông tơ rạp trong gió mờ mờ xam xám. Tiếng nghé tan vào mưa, hạt mưa tan vào âm thanh non nớt rồi loang ra ngân vang mênh mang khắp cánh đồng.
Tôi đi qua cánh đồng vào những chiều mưa, khi những ngày thu cuối cùng se sắt trong tấm áo heo may đã bị gió vô tình thổi tung lên thành nhiều mảnh. Tôi cứ thế đi trong mưa, để hơi lạnh của đất trời mơn man, lan thấm vào da thịt. Một cái rùng mình chơi vơi khi những hạt mưa rắc bụi trắng mái tóc tôi, mà tôi bật cười vì thấy mình cũng như chú nghé con kia. Lại chợt nhớ tới chú nai con thơ ngộ đang ăn búp cỏ gianh đẫm sương trong tùy bút “Người lái đò sông Đà” của Nguyễn Tuân. Rồi lại giật mình bởi tiếng gọi “nghé ơi” của người đi chăn trâu bịnh xịnh trong tấm áo tơi lá đang huơ huơ cái roi giữa khoảng không như một lời nhắn nhủ ngọt ngào.
Mưa. Cánh đồng chiều trơ cuống rạ. Bây giờ, người ta chẳng còn đun rơm, cũng chẳng cho trâu bò ăn nhiều rơm nên sau mùa gặt, cánh đồng nham nhở màu vàng còn sót lại của những cuống rạ xiên xẹo đâm nát cả trời chiều. Người chăn trâu giẫm chân xoàm xoạp trên những gốc rạ sực mùi bùn đất, vẫy gọi chú nghé con mải chơi quay trở lại đàn bằng cái roi huơ huơ mãi không thôi. Tiếng nghé ọ cứ vang lên hồn nhiên như một lời trêu đùa tinh nghịch.
Cánh đồng mênh mang gió. Đàn trâu lững thững gặm những búi cỏ mưa như đang gặm dần vào kí ức tôi một thời chăn trâu cắt cỏ. Mưa gieo vào lòng cái se lạnh của nỗi hiền hòa và yên bình biết mấy. Đàn trâu không hề quan tâm đến những biến động dữ dội của thời cuộc. Chú nghé con lại càng không. Nó ríu rít chạy nhảy như một chú chim non mới ra giàng, cong cái đuôi lên vẫy vẫy như chú chó với một điệu chào thân mật. Nó ùa vào cánh đồng phồn sinh, sực nức một mùi bùn ấm. Nó khẽ thở những hơi thở giao hòa với đất trời trong khoảnh khắc chuyển mùa. Nó nhun nhun cái mũi đánh hơi được vị tanh nồng của những con cua con ốc ẩn mình sâu trong lòng đất. Rồi nó mở to đôi mắt, nhìn không chớp, xuyên qua màn mưa mờ ảo, về phía dòng sông xa xa, như một dải mây trắng sà xuống giữa ngang trời. Tôi lại nghĩ tới cuộc trò chuyện giữa Huệ Tử và Trang Tử khi hai ông cùng ngắm cá tung tăng bơi lội dưới sông Hào. Không là cá, cũng chẳng là chú nghé con kia, nhưng sao tôi nghe được niềm vui hân hoan trong những âm thanh đồng vọng vang lên giữa cánh đồng quê từ những hình hài bé nhỏ. Chú nghé thơ ngây vẫy đôi tai, chạy về phía mẹ, về phía đàn, đông đúc thảnh thơi, mà đôi mắt ánh lên những tia vui mới mẻ. Nó dụi đầu vào bầu sữa mẹ, kêu lên một tiếng nũng nịu trẻ con. Mưa xoa đầu nó trong một cảm giác yên bình. Tôi nghe thấy tiếng cười loang loáng vang từ mặt sông xa kia, vọng lại.
Xa kia là dòng sông Tích. Mềm mại, mê đắm từ ngàn năm lịch sử. Như một người đàn bà kín đáo, ngấm ngầm duyên. Hờ hững vắt ngang cánh đồng, để lại những giọt phù sa thương nhớ rồi lặng lẽ trôi xuôi. Dòng sông Tích quê tôi gắn liền với những câu chuyện về Đức Thánh Tản Viên, dạy dân đánh bắt, trồng trọt và trị thủy. Tôi đứng giữa cánh đồng, nhìn vào trang huyền sử lấp lánh từ những con nước một chiều mưa, lòng dâng lên một lớp phù sa bồi đắp cho tình yêu xứ sở.
Tiếng “nghé ọ” lại gọi tôi về thực tại. Mưa đã nặng hơn, bầu trời xuống thấp như sắp sà xuống cánh đồng, ôm ấp, trùm phủ, bao bọc và chở che. Người chăn trâu sột soạt trong tấm áo tơi, những mảnh lá phất phơ reo trong tiếng hồn nhiên của gió. Chiếc roi lại vẫy vẫy vào khoảng không. Đàn trâu dừng gặm cỏ. Một con, hai con rồi cả đàn quay bước, thủng thẳng đi về, bỏ lại chiều mưa trong cái nhá nhem đang buông xuống. Theo con đường nhỏ ra khỏi cánh đồng, những vết chân bùn đất in dấu giữa khoảng trời nhập nhoạng. Một lúc sau, chỉ còn những cái bụng tròn căng đen loáng, rồi chỉ như những giọt mực tàu rớt trên trang thủy mặc, rồi chỉ như những dấu chấm lửng, tha thiết, ngân vang giữa bài thơ cuộc đời.
Chỉ còn tôi giữa cánh đồng quê. Lục bình thưa thớt nhói lên một vài ánh tím. Xuyến chi mỏng manh tan tác cánh. Hoa muống tía như một đường chớp khiến cỏ lạc giật mình khép cánh, màu vàng nhạt mất trong mưa. Tôi lại theo dấu chân của đàn trâu, theo những dấu chấm lửng để hòa vào bài thơ đầy dư ba của cuộc đời. Mà thấy đâu đây, âm vang của tiếng nghé lạc chiều mưa thảng thốt.