Đọc thơ văn Hồ Chủ tịch, chúng ta còn biết sự việc bà Hằng Phương (1908 – 1983), phu nhân nhà văn Vũ Ngọc Phan, đến biếu cam Cụ Hồ, có gửi kèm bài thơ (làm ngày 2 tháng Giêng năm 1946). Cụ Hồ đã gửi bài thơ “Cảm ơn người tặng cam” (do biên tập đặt tên) đăng báo Tiếng gọi phụ nữ, số ra ngày 8-1-1946.
Đáng tiếc là đôi chữ trong các văn bản lưu hành chưa thống nhất. Để hiểu hoàn cảnh ra đời bài thơ và thi liệu, xin chép ra bài thơ của Hằng Phương.
Nguyên bài thơ của Hằng Phương
Cam ngon Thanh Hóa vốn dòng
Kính dâng Chủ tịch tỏ lòng mến yêu
Đắng cay Cụ nếm đã nhiều
Ngọt bùi trời trả đủ đầy từ đây
(Theo Tạp chí Thơ, 9/ 2008)
Cảm ơn người tặng cam
Cảm ơn bà biếu gói cam,
Nhận thì không đúng, từ làm sao đây!
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây,
Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai?
Tháng 1 năm 1946
(Thơ, Hồ Chí Minh, Nxb Văn học, 1970)
Theo văn bản chép ở “Tạp chí Thơ”: từ “biếu” ở câu một chép là “tặng” (Cảm ơn bà tặng gói cam)
Theo tôi văn bản bài thơ chép ở Thơ, Hồ Chí Minh có thể đúng với “nguyên bản”. Trong câu thơ, dùng từ “biếu” là thể hiện ý nghĩa “tặng một cách lễ phép”, cũng vì thế, người biên tập để tránh trùng lặp đã ghi “đầu đề” bài thơ là “Cảm ơn người tặng cảm”.
Từ một sự việc nhỏ, nhận quà và thơ tặng, Cụ Hồ cũng “đáp lễ” ân cần chu đáo, và “rất thơ”!